آیا معمای هسته‌ای ایران در پایتخت ایتالیا گشوده خواهد شد؟ در حالی که عقربه‌های ساعت برای دومین دیدار سرنوشت‌ساز میان تهران و واشنگتن به گردش درآمده‌اند، سایه‌ای از ابهام بر سر برنامه اتمی ایران سنگینی می‌کند. چه رازهایی در دل تاسیسات هسته‌ای این کشور پنهان مانده که قدرت‌های جهانی را به تکاپو انداخته است؟ آیا این بار، گره کور پرونده هسته‌ای باز خواهد شد یا همچنان باید منتظر سناریوهای غیرمنتظره باشیم؟
به گزارش ایونا، در آستانه دور دوم مذاکرات حساس هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده در شهر رم، گزارش‌های منتشر شده از سوی رسانه‌های غربی، به‌ویژه وال استریت ژورنال، بار دیگر بر شکاف عمیق اطلاعاتی غرب درباره برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران تأکید می‌کند. این گزارش‌ها، که با نگرانی فزاینده مقامات آمریکایی همراه شده است، اذعان دارند که تهران با ایجاد محدودیت‌های بی‌سابقه بر دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تاسیسات خود، یک "پرده آهنین" اطلاعاتی پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای خود ایجاد کرده و جهان را در بی‌خبری مطلق از کم و کیف این برنامه قرار داده است.
به ادعای این خبرگزاری، این وضعیت در حالی رخ می‌دهد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق ایالات متحده، با تعیین ضرب‌الاجل دو ماهه، خواستار دستیابی فوری به یک توافق هسته‌ای جدید با ایران شده است. اما به نظر می‌رسد که فقدان اطلاعات دقیق و به‌روز در مورد میزان ذخایر و تجهیزات هسته‌ای ایران، هرگونه توافق احتمالی را با ابهامات جدی روبرو ساخته و امکان راستی‌آزمایی دقیق تعهدات تهران را به شدت کاهش می‌دهد.
منابع اطلاعاتی آمریکایی، با استناد به گزارش‌ها، اعتراف کرده‌اند که در حال حاضر هیچ مدرکی دال بر تصمیم قطعی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای در دست ندارند. با این حال، آن‌ها هشدار می‌دهند که در صورت اراده سیاسی، تهران از توانایی دستیابی به این هدف در عرض چند ماه برخوردار است. این ارزیابی، بر اهمیت نظارت دقیق و مستمر بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران تأکید می‌کند؛ نظارتی که به اذعان همین منابع، به دلیل محدودیت‌های اعمال شده از سوی ایران، با چالش‌های اساسی مواجه شده است.
به ادعای وال استریت ژورنال، ایران از سال 2021 از بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سایت‌های غیرهسته‌ای خود جلوگیری کرده و بدین ترتیب، روزنه‌های اطلاعاتی غرب در مورد توانایی‌های بالقوه تهران برای ساخت سلاح هسته‌ای را به حداقل رسانده است. در همین حال، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، با ابراز نگرانی، اعلام کرده است که ایران "فاصله چندانی" با دستیابی به توانایی ساخت سلاح هسته‌ای ندارد؛ هشداری که بر لزوم شفافیت بیشتر از سوی تهران تأکید می‌کند.
در این میان، دور دوم مذاکرات میان مقامات ایرانی و آمریکایی در رم آغاز شده است. انتظار می‌رود که در این گفتگوها، علاوه بر تعیین جدول زمانی مذاکرات، چارچوبی کلی برای توافق احتمالی آینده نیز مورد بحث قرار گیرد. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون رفع ابهامات موجود در مورد برنامه هسته‌ای ایران و تضمین دسترسی کامل بازرسان آژانس به تاسیسات این کشور، هرگونه توافق احتمالی، شکننده و فاقد ضمانت اجرایی خواهد بود.
دیوید آلبرایت، رئیس اندیشکده مؤسسه علوم و امنیت بین‌المللی، در این باره می‌گوید که برای ایجاد اعتماد در مورد ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران، تهران باید همکاری‌های خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شکل چشمگیری افزایش دهد و اطلاعات جامعی را در اختیار این سازمان قرار دهد.
پس از سفر اخیر گروسی به تهران، هنوز مشخص نیست که آیا ایران حاضر به ارائه اطلاعات مورد درخواست آژانس خواهد شد یا خیر. در همین حال، عباس عراقچی، معاون سابق وزیر امور خارجه ایران، ضمن تأکید بر نقش مهم آژانس در حل و فصل پرونده هسته‌ای، هشدار داده است که این سازمان باید از هرگونه "سیاست‌کاری" در این زمینه خودداری کند.
یکی از نقاط مبهم اصلی در برنامه هسته‌ای ایران، وضعیت سانتریفیوژهای این کشور است. بر اساس توافق هسته‌ای سال 2015، ایران متعهد به نصب دوربین‌های نظارتی در کارخانه‌های تولید قطعات سانتریفیوژها شده بود. با این حال، از سال 2021، تهران از ارائه تصاویر و داده‌های این دوربین‌ها به آژانس خودداری کرده است. به ادعای گزارش‌ها، در مقطعی پس از حمله به تاسیسات هسته‌ای کرج و همچنین در ژوئن 2022، ایران اقدام به حذف این دوربین‌ها کرده است که این امر، خلأ اطلاعاتی قابل توجهی را برای آژانس ایجاد کرده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های اخیر خود اعلام کرده است که "تداوم دانش" خود را در مورد تولید و موجودی سانتریفیوژها و قطعات کلیدی آن‌ها از دست داده است. این امر نگرانی‌ها را در مورد احتمال ذخیره‌سازی مخفیانه سانتریفیوژهای پیشرفته توسط ایران و حفظ توانایی بالقوه این کشور برای تولید اورانیوم غنی‌شده با درجه تسلیحاتی افزایش داده است.
کارشناسان معتقدند که آژانس می‌تواند با انجام بازرسی‌ها و آزمایش‌های مختلف، تا حدودی به ارزیابی میزان تولید احتمالی سانتریفیوژهای ایران دست یابد و آن را با اطلاعات اعلام شده از سوی تهران مقایسه کند. با این حال، به گفته یک دیپلمات اروپایی، این فرایند ممکن است تا شش ماه به طول انجامد و احتمال دستیابی به یک تصویر کامل از وضعیت سانتریفیوژهای ایران همچنان پایین است.
علاوه بر این، حل و فصل پرونده مربوط به مواد هسته‌ای اعلام نشده یافت شده در ایران نیز به عنوان یک چالش مهم پیش روی هرگونه توافق هسته‌ای قرار دارد. آژانس و مقامات غربی معتقدند که منشأ این مواد به فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران در دهه‌های 1990 و 2000 بازمی‌گردد، اما تهران همواره انجام چنین فعالیت‌هایی را تکذیب کرده است. عدم ارائه توضیحات شفاف از سوی ایران در مورد ماهیت و محل فعلی این مواد، می‌تواند مانع بسته شدن این پرونده شود.
در نهایت، به ادعای این گزارش، در حالی که ترامپ از تمایل خود برای مذاکره بر سر یک توافق هسته‌ای سخن گفته است، تهدیدات او مبنی بر اقدام نظامی علیه ایران در صورت عدم پذیرش توافق، همچنان به عنوان یک اهرم فشار بر تهران مطرح است. با این حال، او اخیراً ادعای دستور حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را رد کرده و گفته است که "عجله‌ای برای انجام آن ندارد."
نظر شما
آخرین اخبار
اخبار پر بازدید
