تهدید صریح ایران توسط وزیر خارجه فرانسه؛ اروپا تا پایان اوت ماشه را می‌کشد!

به گزارش خبرنگار سیاسی ایونا به نقل از رویداد 24، وزیر خارجه فرانسه هشدار داده که اگر تا پایان ماه اوت (اوایل شهریور) پیشرفتی در روند توافق هسته‌ای حاصل نشود، کشور‌های اروپایی موسوم به تروئیکا (فرانسه، آلمان، بریتانیا) مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد. این تهدید صریح، با تعیین ضرب‌الاجلی مشخص، از دیگر اظهارات گذشته اروپایی‌ها متمایز شده و زنگ هشدار را برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به صدا درآورده است.

فشار‌های روزافزون اروپا

تهدید فرانسه نخستین نشانه از تغییر لحن اروپا در قبال ایران نیست. در هفته‌های اخیر، مقام‌های اروپایی بار‌ها از پایان صبر راهبردی خود سخن گفته‌اند. وزیر خارجه بریتانیا هشدار داده بود که سطح غنی‌سازی ایران فراتر از تعهدات برجامی است و اروپا باید ابزار‌های حقوقی خود را فعال کند. وزارت خارجه آلمان نیز در بیانیه‌ای رسمی، ایران را به نقض مکرر مفاد توافق هسته‌ای متهم کرد.

این موضع‌گیری‌ها که به‌ویژه پس از گزارش منفی اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تشدید شده، نشان می‌دهد که سه کشور اروپایی به نقطه تصمیم‌گیری رسیده‌اند. اعلام ضرب‌الاجل پایان اوت از سوی فرانسه را باید حلقه نهایی این روند دانست؛ تهدیدی رسمی که مسیر ماشه را از ابزار چانه‌زنی دیپلماتیک به یک گزینه عملیاتی تبدیل کرده است.

پاسخ تهران چیست؟

مقامات ایران، اما پیش از این هشدار اخیر فرانسه، بار‌ها موضع خود را اعلام کرده‌اند. سخنگوی وزارت خارجه در نیمه تیر ماه اعلام کرد که استفاده از ماشه نه‌تنها غیرقانونی بلکه اقدامی علیه دیپلماسی است و در صورت اجرا، با «پاسخ قاطع و متناسب ایران» مواجه خواهد شد.

کاظم غریب‌آبادی، معاون قوه قضائیه و مذاکره‌کننده پیشین هسته‌ای نیز هشدار داد که اگر اروپا دست به ماشه ببرد، ایران می‌تواند سطح همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به‌طور جدی کاهش داده یا حتی درباره ادامه عضویت در پیمان NPT بازنگری کند.

این مواضع صریح و هشداردهنده بودند، اما باید دید که بعد از تهدید رسمی فرانسه، تهران چه واکنشی نشان می‌دهد. سکوت فعلی ایران می‌تواند نشانه بررسی پشت‌پرده تحولات یا آماده‌سازی واکنشی هدفمندتر باشد.

مکانیسم ماشه چیست؟

مکانیسم ماشه سازوکاری است که به طرف‌های توافق هسته‌ای اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، همه تحریم‌های پیشین سازمان ملل را، بدون نیاز به رأی‌گیری شورای امنیت، بازگردانند. این ابزار به‌گونه‌ای طراحی شده که حتی مخالفت روسیه و چین نیز نمی‌تواند مانع اجرای آن شود. در صورت فعال شدن ماشه، ایران مجدداً با تحریم‌های تسلیحاتی، مالی، بانکی و حتی محدودیت‌های شورای امنیت در زمینه صادرات و واردات مواجه خواهد شد.

چرا ماشه برای اروپا مهم و برای ایران خطرناک است؟

مکانیسم ماشه در ساختار حقوقی برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تعریف شده و تا اکتبر ۲۰۲۵ اعتبار دارد. این یعنی اروپا هنوز زمان دارد تا از این ابزار استفاده کند و بدون نیاز به حمایت آمریکا یا رأی شورای امنیت، تحریم‌ها را بازگرداند. در این مسیر، حتی مخالفت‌های احتمالی چین و روسیه نیز بی‌اثر است.

بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، بیش از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا برای ایران هزینه‌ساز خواهد بود. این تحریم‌ها مشروعیت بین‌المللی دارند و کشورهایی، چون هند، ترکیه و حتی برخی شرکای شرقی ایران نیز در تعاملات اقتصادی با تهران محدود خواهند شد.

سناریو‌های پیش‌رو؛ دیپلماسی شکننده یا تقابل تازه؟

در شرایط فعلی، چند سناریوی محتمل است. نخست آنکه اروپا واقعاً به وعده خود عمل کرده و در پایان مرداد ماه با ارسال نامه رسمی به شورای امنیت، فرآیند ماشه را آغاز کند. در این صورت، ایران با بازگشت کامل تحریم‌های چندجانبه مواجه خواهد شد و احتمالاً پاسخ‌هایی، چون افزایش سطح غنی‌سازی، خروج از پروتکل الحاقی یا حتی تهدید به ترک NPT در دستور کار قرار خواهد گرفت. این مسیر می‌تواند تنش‌ها را به سطحی بی‌سابقه برساند و در صورت همراهی آمریکا، عملاً پرونده هسته‌ای را به مرز جنگ نرم یا حتی برخورد نظامی بکشاند.

سناریوی دوم این است که تهدید فرانسه صرفاً برای فشار بر ایران در آستانه مذاکرات احتمالی جدید طراحی شده باشد. اروپا ممکن است از مکانیسم ماشه صرف‌نظر کند، به شرط آنکه ایران با برخی خواسته‌ها مانند کاهش غنی‌سازی یا افزایش دسترسی بازرسان آژانس موافقت کند. این سناریو می‌تواند مسیر تنفس موقتی را برای دیپلماسی باز کند، اما معلوم نیست ایران تا چه حد به عقب‌نشینی از مواضع کنونی‌اش تمایل داشته باشد؛ و نهایتاً سناریوی سوم، تداوم وضعیت موجود است؛ تهدید بدون اقدام، و سکوت در برابر فشار. در این حالت، نه ماشه فعال می‌شود و نه توافقی حاصل خواهد شد، اما فشار روانی و فرسایشی بر اقتصاد ایران و مناسبات منطقه‌ای ادامه خواهد داشت.

اروپا ماشه را می‌کشد؟

تهدید فرانسه به فعال‌سازی مکانیسم ماشه را باید جدی‌ترین هشدار اروپا به ایران در یک‌سال اخیر دانست. این بار نه از احتمال بلکه از قطعیتِ اقدام در صورت عدم توافق تا پایان اوت سخن گفته شده است. در مقابل، مواضع قبلی تهران نشان می‌دهد که مقامات ایرانی برای این سناریو آمادگی نسبی دارند، هرچند واکنش رسمی جدیدی ارائه نشده است.

اکنون آینده مذاکرات هسته‌ای در یک بزنگاه حساس قرار گرفته است. اگر اروپا ماشه را بکشد، ایران بدون تردید وارد فاز تقابل خواهد شد؛ اما اگر هنوز امیدی به احیای دیپلماسی وجود داشته باشد، دو طرف باید در هفته‌های آینده تصمیمی بگیرند که پایان دیپلماسی نباشد.

خبرنگار : م.عاروان